Wykazano, że niektóre składniki zawarte w roślinach warzywnych i zielarskich mają znaczenie profilaktyczne w zapobieganiu chorobom cywilizacyjnym, jak miażdżyca i choroby nowotworowe.
Żywieniowa profilaktyka zalecana jest zarówno osobom zdrowym, jak i osobom z grupy podwyższonego ryzyka tj. narażonym na działanie kancerogenu, posiadającym genetyczne predyspozycje do rozwoju określonego nowotworu lub obciążonych rodzinnie tymi schorzeniami.
Naturalne substancje przeciwnowotworowe, zwane również antykancerogenami, zawarte w żywności dają możliwość zapobiegania chorobom nowotworowym.
Do grupy tych związków należą karotenoidy, glukozynolany i produkty ich rozpadu – izotiocyjaniany, organiczne związki siarki, flawonoidy, jak również witaminy oraz niektóre pierwiastki.
Karotenoidy
Karotenoidy to substancje nadające barwę od żółtej do czerwonej zarówno roślinom, jak i zwierzętom.
W przeciwieństwie do roślin, zwierzęta nie potrafią samodzielnie syntetyzować ich na drodze procesów biochemicznych. Dlatego też substancje te muszą być dostarczane do organizmu wraz z dietą.
Należy pamiętać, że związki te są rozpuszczalne w tłuszczach, więc aby były łatwo przyswajalne dieta powinna być odpowiednio skomponowana.
Głównymi przedstawicielami karotenoidów o znaczącym potencjale przeciwnowotworowym jest β-karoten i likopen. Największą zawartość β-karotenu stwierdzono w marchwi, szpinaku, jarmużu oraz papryce czerwonej. Natomiast najwięcej likopenu występuje w pomidorach.
Na zawartość karotenoidów w spożywanych owocach i warzywach ma też wpływ ich przyrządzenie, czyli usuwanie zewnętrznych liści czy skóry. Usunięcie zewnętrznej warstwy liści z białej kapusty pozbawia ją dużej ilości luteiny i β-karotenu. Liście zewnętrzne zawierają ok. 150-razy więcej luteiny i ok. 200 razy więcej β-karotenu niż wewnętrzne liście. Natomiast skóra pomidora zawiera ok. 5 razy więcej likopenu niż miąższ. Na zawartość likopenu w pomidorach ma wpływ temperatura wzrostu owoców. Przyjmuje się, że optymalna temperatura wzrostu owoców to 16-26°C, natomiast w temperaturze powyżej 35°C likopen przekształcany jest w β-karoten.
Karotenoidy hamują procesy nowotworowe indukowane chemicznie oraz chronią komórki przed szkodliwym promieniowaniem UV.
Ochronna rola likopenu jest odnotowywana najczęściej w przypadku raka prostaty. Wykazano, że wysokie spożycie przetworzonych pomidorów może przyczynić się do obniżenia ryzyka wystąpienia wszystkich form raka prostaty o 35%, a postaci złośliwej o 53%. Pod względem prewencyjnym najwyżej oceniono sos pomidorowy, a nieco słabiej świeże pomidory. Wykazano także, że likopen odgrywa również istotną rolę prewencyjną w przypadku nowotworów trzustki.
Glukozynolany
Glukozynolany tworzą grupę związków chemicznych zaliczanych do roślinnych glikozydów siarkowych. Bogatym źródłem glukozynolanów są następujące rośliny: brokuł, kapusta biała, czerwona, pekińska, włoska, brukselska, kalafior, rzodkiew, rzodkiewka, jarmuż, kalarepa, rzeżucha, rukiew, rukola, gorczyca i chrzan.
Zawartość glukozynolanów zależy od odmiany danej rośliny, od warunków uprawy, m.in. dostępności składników odżywczych, klimatu czy terminu zbioru. Wymienione warzywa uważa się za żywność wspomagającą walkę z nowotworami. Glukozynolany ulegając przemianom enzymatycznym, termicznym lub przy udziale mikroflory jelitowej, stają się prekursorami wielu związków o działaniu przeciwnowotworowym.
Szczególną rolę przypisuje się izotiocyjanianom i indolom (oba są produktami degradacji enzymatycznej glukozynolanów), których ochronne działanie udokumentowano w modelu raka płuc i raka żołądka u zwierząt.
Uważa się, że glukozynolany mają dwojakie działanie przeciwnowotworowe:
- aktywują one enzymy zaangażowane w usuwanie z organizmu związków kancerogennych
- wpływają na „unicestwienie” na drodze procesu apoptozy komórek zmienionych nowotworowo.
Komponując dietę należy pamiętać, że glukozynolany należą do związków antyodżywczych, których produkty rozkładu – siarkocyjanki – wiążą jod i tym samym zakłócają czynność nadnerczy, trzustki, wątroby i nerek poprzez działanie goitrogenne (wolotwórcze).
Bibliografia:
Komentarze
Prześlij komentarz