Negatywną opinię na temat kawy zna chyba każdy. Przez wiele lat panowało przekonanie o wyłącznie negatywnym oddziaływaniu kawy, między innymi, z uwagi na przyspieszanie akcji serca czy podwyższanie ciśnienia tętniczego.
Aktualne dane epidemiologiczne oraz dokładne scharakteryzowanie substancji aktywnych zawartych w kawie, wskazują na to, że konsumpcja kawy i zawartej w niej kofeiny, w umiarkowanych ilościach, może przynosić korzystne efekty w kontekście występowania wielu chorób przewlekłych, w tym chorób układu krążenia, cukrzycy typu 2 i otyłości, schorzeń układu nerwowego czy nowotworów.
Kawa to złożony napar, zawierający około 1000 substancji roślinnych, wśród których wiele posiada wysoką aktywnością biologiczną, co warunkuje wielokierunkowe działanie.
Ze względu na swój intensywny smak i aromat oraz zdolność do stymulującego oddziaływania na układ nerwowy, kawa jest jednym z najpopularniejszych trunków spożywanych na całym świecie.
Kawa należy do rodziny Rubiaceae, natomiast wśród gatunków o znaczeniu handlowym wyróżnia się kawę arabika (Coffea arabica) oraz robusta (kawa kongijska; Coffea canephora). Pierwsza charakteryzuje się łagodnym smakiem i ma niską zawartość kofeiny, natomiast druga ma wyrazisty smak i zapach oraz wyższą zawartość kofeiny. Robusta jest łatwiejsza w uprawie i tym samym tańsza w produkcji. Stosuje się ją raczej w tańszych mieszankach jako wypełniacz. Używana jest także do produkcji kaw rozpuszczalnych.
Wartość odżywcza kawy
Do najważniejszych związków obecnych w naparze kawowym należą alkaloidy (kofeina, trygonelina, teobromina), alkohole diterpenowe (kafeol, kafestol), kwas chlorogenowy, kwasy organiczne, fenolokwasy, garbniki, węglowodany, białka i lipidy. W kawie można także znaleźć witaminy z grupy B, zwłaszcza witaminę B3 (niacynę) oraz magnez i potas.
Zarówno napar kawowy, jak i ziarno kawy zawierają znaczące ilości kwasu szczawiowego. Wykazano, że grupą produktów na polskim rynku żywieniowym o bardzo dużej zawartości szczawianów są kawy typu instant, które zawierają ich prawie trzykrotnie więcej niż naturalna kawa mielona.
Wartość odżywcza kawy różni się w zależności od gatunku rośliny, z którego pozyskiwane są owoce kawowca, warunków uprawy, rodzaju gleby czy procesu przetwórczego (sposobu przetwarzania i palenia ziaren).
Bezpiecznie, to znaczy ile?
Średnia zawartość kofeiny w filiżance kawiy wynosi 60–135 mg i zależy od sposobu jej przygotowania, mocy naparu i gatunku kawowca.
Umiarkowane spożycie kofeiny wynosi około 200 mg/dobę, co odpowiada liczbie 3–4 kaw espresso czy 3 filiżanek kawy rozpuszczalnej.
Bezpieczna dawka kofeiny, niepowodująca negatywnych konsekwencji zdrowotnych wynosi do 400 mg na dobę (5,7 mg/kg masy ciała).
Według Europejskiego Urzędu ds. Bezpieczeństwa Żywności, jednorazowa dawka kofeiny w ilości 200 mg jest bezpieczna dla zdrowej populacji osób dorosłych, jak również dzienne spożycie kofeiny do 400 mg nie predysponuje do wystąpienia działań niepożądanych. Nie dotyczy to jednak kobiet w ciąży.
Długotrwałe spożywanie większych dawek kofeiny (w zakresie 400–800 mg/dobę) może powodować uzależnienie oraz prowadzić do wystąpienia nerwowości, rozdrażnienia, bezsenności czy tachykardii.
Dostarczana wraz z kawą kofeina jest szybko wchłaniania i metabolizowana w organizmie człowieka. Kofeina swobodnie przenika przez błonę śluzową żołądka, przedostając się do wszystkich tkanek w organizmie człowieka. Zostaje całkowicie zaabsorbowana w ciągu 40 minut, natomiast już po 15–20 minutach osiąga stężenie maksymalne w krwi.
Oddziaływanie kawy na organizm człowieka
układ krążenia
Kawa, w zależności od spożytej ilości, może w dwojaki sposób oddziaływać na układ krążenia.
Niekorzystne właściwości kawy wiążą się z jej zdolnością do zwiększania ciśnienia tętniczego, modyfikacji profilu lipidowego (zwiększania stężenia cholesterolu całkowitego oraz frakcji LDL czy zwiększania stężenia homocysteiny). Pozytywny wpływ wynika z kolei z właściwości antyoksydacyjnych oraz możliwości redukcji wolnych rodników tlenowych.
zaburzenia metaboliczne
Konsumpcja kawy i zawartej w niej kofeiny zmniejsza ryzyko rozwoju cukrzycy typu 2 i poprawia metabolizm glukozy. Kofeina, kwas chlorogenowy i magnez, substancje zawarte w kawie, aktywnie wpływają na metabolizm glukozy i insuliny.
W badaniu kohortowym, obejmującym ponad 1,6 mln uczestników wykazano, że osoby spożywające co najmniej jedną filiżankę kawy na dobę są obarczone mniejszym o 11% ryzykiem wystąpienia cukrzycy w porównaniu z osobami niespożywającymi tego naparu.
Doniesienia naukowe wskazują, że konsumpcja kawy może zmniejszać prawdopodobieństwo wystąpienia otyłości. Kwas chlorogenowy zmniejsza zawartość tkanki tłuszczowej, poprzez nasilenie procesów jej rozkładu, natomiast kofeina ogranicza absorpcję kwasów tłuszczowych w świetle jelita.
układ nerwowy
Zwyczajowe spożycie kawy wiąże się również ze zmniejszeniem ryzyka wystąpienia zaburzeń neurodegeneracyjnych, takich jak choroba Parkinsona czy Alzheimera.
Codzienna konsumpcja 2–3 filiżanek kawy zmniejsza ryzyko wystąpienia depresji o 9–20% i poprawia samopoczucie.
Kofeina rozszerza naczynia krwionośne, zwiększając tym samym przepływ krwi w organizmie oraz stymulując ośrodkowy układ nerwowy. Spożywanie czarnego naparu zwiększa koncentrację i usprawnia procesy myślowe.
proces nowotworzenia
Wydaje się, że kawa może zapobiegać rozwojowi chorób nowotworowych poprzez eliminację uszkodzeń oksydacyjnych w materiale genetycznym, promocję apoptozy komórek nowotworowych, działanie przeciwzapalne i przeciwutleniające oraz modyfikacje procesu transformacji nowotworowej (z ograniczeniem inicjacji i progresji przerzutów nowotworowych).
Konsumpcja kawy może zmniejszać ryzyko wystąpienia określonych rodzajów nowotworów, między innymi jelita grubego czy piersi. W przypadku nowotworu jelita grubego, potencjalny mechanizm ochronny kawy obejmuje zwiększenie perystaltyki jelit, nasilenie wydalania kwasów żółciowych wraz z kałem czy zmianę składu mikroflory jelitowej. Z kolei w odniesieniu do nowotworu piersi polega on na wzroście stężenia globuliny wiążącej hormony płciowe i obniżeniu biodostępności testosteronu.
wpływ na gospodarkę mineralną
Kwestią dyskusyjną pozostaje wpływ konsumpcji kawy na zawartość składników mineralnych w organizmie człowieka i występowanie chorób układu kostnego, w tym osteoporozy. Wskazuje się, że duże ilości kawy (> 4 filiżanek na dobę) mogą prowadzić do zaburzeń we wchłanianiu makroelementów, takich jak wapń czy magnez, co przyczynia się do zmian w strukturze kostnej.
Część wyników badań nie potwierdza jednak tego zjawiska i wskazuje, że umiarkowane spożycie kofeiny (do 400 mg/dobę) nie wpływa na częstość występowania złamań, gęstość mineralną kości czy metabolizm wapnia, a nawet może się przyczynić do zmniejszenia ryzyka osteoporozy.
W przypadku umiarkowanego spożycia kawy, jak również właściwej suplementacji wapnia i witaminy D wraz z dietą, konsumpcja kawy wydaje się być bezpieczna dla struktury układu kostnego.
Jako podsumowanie schemat przedstawiający wpływ spożycia kawy na organizm człowieka (wg Pelczyńska i Bogdański, 2019, zmodyfikowany)
Kawa kopi luwak to jedna z najdroższych kaw na świecie.
Uprawiana jest w południowo‑wschodniej Azji, a roczne zbiory mieszczą się w granicach 300-400 kg. Kopi luwak wytwarzana jest z ziaren kawy, pozyskiwanych z odchodów łaskuna palmowego (Paradoxurus hermaphroditus) nazywanego lokalnie „luwak”. Zwierzę to zjada tylko najlepsze owoce kawy, które osiągnęły optymalne stadium dojrzałości. W przewodzie pokarmowym łaskuna miąższ owoców zostaje strawiony, a nasiona nadtrawione i lekko sfermentowane, dzięki czemu są gotowe do dalszego procesu przygotowywania ziaren do celów komercyjnych. Głównymi konsumentami tej kawy są Stany Zjednoczone i Japonia. Z fermentowanych ziaren tej kawy uzyskuje się unikalny, gęsty napar o bogatym smaku i intensywnym aromacie, z wyraźną nutą czekolady i karmelu.
Komentarze
Prześlij komentarz