Antyseptyka ma na celu zniszczenie mikroorganizmów w obrębie rany, ogniska patologicznego, narządów i tkanek, przy użyciu aktywnych substancji chemicznych i czynników biologicznych, a także mechanicznych i fizycznych metod działania. Zapobiega wprowadzaniu patogenów do ran, tkanek, narządów oraz jam ciała.
Nadmanganian potasu jest nieorganicznym związkiem o silnych właściwościach utleniających.
W aptece opakowanie 30 tabletek po 100 mg, kosztuje około 12 zł.
Stosowany jest miejscowo w postaci roztworu do przemywania – działa odkażająco i ściągająco. Zwykle stosowany jest w postaci dwóch roztworów o różnej procentowości:
- Wodny roztwór nadmanganianu potasu o stężeniu 0,05% wskazany jest do przemywanie skóry, owrzodzeń i ropiejących ran, także do odkażania rąk
przygotowanie - 1 tabletka (100 mg) rozpuszczona w 200 ml przegotowanej wody. Roztwór należy używać bezpośrednio po przygotowaniu.
- Wodny roztwór nadmanganianu potasu o stężeniu 0,025% można stosować jako lek odkażający do płukania błon śluzowych gardła i jamy ustnej
przygotowanie - 1 tabletka 100 mg rozpuszczona w 400 ml przegotowanej wody.
Nadmanganian ma nieprzyjemny smak i może spowodować przebarwienie zębów.
Roztwór nadmanganianu potasu można stosować nie tylko miejscowo, bezpośrednio na skórę, ale również przygotować z niego kąpiel leczniczą. Taka kąpiel jest wskazana w przypadku, gdy na skórze pojawiły się zmiany chorobowe: rany, podrażnienia, potówki, odparzenia. Do sporządzenia takiej kąpieli należy zakupić np. nadmanganian potasu w większych opakowaniach niż tabletki (np. w saszetkach).
Nie wrzucamy kryształków nadmanganianu potasu bezpośrednio do wanny. Nierozpuszczone kryształki w kontakcie ze skórą mogą spowodować uszkodzenie.
Kilkanaście kryształków lub tabletkę rozpuszczamy w szklance ciepłej wody. Po rozpuszczeniu roztwór powoli wlewamy do wanny z przygotowaną wcześniej wodą, do momentu uzyskania jasnoróżowego koloru wody.
Kąpiel z dodatkiem nadmanganianu potasu ma właściwości wysuszające, niekiedy drażniące i może łuszczyć się po niej skóra.
Nadmanganianu potasu nie należy stosować w dużych stężeniach i w sposób długotrwały, ponieważ podrażnia skórę, błony śluzowe i może spowodować zabarwienie skóry na brązowo.
Preparatu nie należy stosować w przypadku uczulenia na nadmanganian potasu, do przemywania oczu, doustnie, niewskazane jest stosowanie nadmanganianu potasu do moczenia stóp przez osoby chore na cukrzycę i zmagające się z zespołem stopy cukrzycowej.
Fiolet gencjanowy
Pioktanina (inaczej gencjana, fiolet gencjanowy lub fiolet goryczki) to nazwa 1% i 2% roztworu wodnego lub alkoholowego chlorku metylorozanilowego.
Cena buteleczki (20 g) wynosi około 5 zł.
Gencjana to barwnik o działaniu bakteriobójczym i przeciwgrzybiczym. Jest skuteczny wobec części bakterii Gram-dodatnich (m.in. Staphylococcus spp.) i grzybów z rodzaju Candida.
Dużo słabiej działa na bakterie Gram-ujemne (Pseudomonas aeruginosa).
Nie działa na bakterie kwasoodporne ani przetrwalniki bakteryjne i grzybicze. Mechanizm działania fioletu gencjanowego jest nieustalony — sugeruje się jednak na możliwość działania mutagennego na DNA komórek bakterii i grzybów. Działanie antyseptyczne fioletu krystalicznego zwiększa się w środowisku zasadowym, w miarę wzrostu pH, zakwaszenie środowiska rany zmniejsza znacznie jego skuteczność.
Wskazania
Fiolet gencjanowy jest wskazany do stosowania w stanach zapalnych skóry, ranach sączących i owrzodzeniach.
Dodatkowa zawartość etanolu w preparatach odtłuszcza, oczyszcza i wysusza skórę. Badania kliniczne wykazały, że fiolet gencjanowy jest skuteczny w ropnych zakażeniach, egzemach i odleżynach spowodowanych zakażeniem gronkowcem złocistym (Staphylococcus aureus) również w przypadku kandydoz jamy ustnej.
Zgodnie z wynikami badań Jurevic i wsp. roztwór fioletu gencjanowego o stężeniu
0,00165% jest optymalny do leczenia kandydozy jamy ustnej. Roztwór
ten nie zabarwia jamy ustnej, a jednocześnie zachowuje swoje właściwości przeciwgrzybicze
wobec Candida albicans. Poniżej przedstawiono wyniki testowania różnych roztworów gencjany i stopień zabarwienia jamy ustnej. Roztwór 0,00165% wypada najlepiej i nadal działa przeciwgrzybiczo.
Fioletu gencjanowego nie można stosować bezpośrednio na otwarte rany (zwłaszcza te głębokie i rozległe) i błony śluzowe.
Produkty zawierające fiolet mocno zabarwiają skórę i ubrania.
związki boru (boraks, kwas borowy)
Związki boru stosowane w antyseptyce to kwas borowy i boraks.
Kwas borowy (leki - Maść borna, Borasol) jest słabą substancją antyseptyczną, działa jednak przeciwzapalnie i ściągająco.
Maść borna (tubka 20 g ) kosztuje około 3,50 zł, a Borasol (butelka 200 g około 9 zł)
Jest skuteczny przeciwko pałeczce ropy błękitnej wrażliwej na bor.
Wskazania
Kwas borowy wskazany jest w wypryskach, oparzeniach, stłuczeniach, obrzękach i niewielkich ranach.
Preparaty zawierające kwas borowy nakładać można miejscowo na skórę w formie okładów, płukań i maści. Należy jednak pamiętać, że kwas borowy łatwo przenika przez uszkodzoną skórę i błony śluzowe do krwi, a zastosowany na dużą powierzchnię ciała może wywołać objawy zatrucia. Przy przewlekłym stosowaniu ulega kumulacji w organizmie.
Kwasu borowego nie należy stosować:
- u dzieci poniżej 11. roku życia
- doustnie oraz do oczu
- na rozległe rany i dużą powierzchnie skóry.
boraks
Boraks (lek - Aphtin) to inny znany związek boru wykorzystywany w postaci roztworu do stosowania miejscowego w pleśniawkach, bolesnych nadżerkach jamy ustnej lub na narządach płciowych oraz do płukania gardła.
Ma słabe działanie antyseptyczne, hamuje rozwój grzybów i bakterii.
W połączeniu z salicylanami daje bardzo gorzkie połączenia – należy więc tego unikać w lekach do pędzlowania jamy ustnej.
Aphtin - buteleczka 10 g kosztuje około 2,50 zł.
etakrydyna
Mleczan etakrydyny (lek – Rivanol) zastosowany w stężeniu 0,1% na skórę działa odkażająco poprzez reakcję z kwasami nukleinowymi (interkalacji DNA i RNA), w wyniku czego dochodzi do zablokowania syntezy białek drobnoustrojów.
Wykazuje aktywność głównie wobec bakterii Gram-dodatnich (np. gronkowiec złocisty - Staphylococcus aureus) oraz pierwotniaków. Nie działa na formy przetrwalnikowe. Przy zastosowaniu miejscowym, zwłaszcza na rany, mleczan etakrydyny wchłania się w niewielkim stopniu, może jednak wywołać miejscowe reakcje alergiczne.
Rivanol jest bezpieczny do przemywania, okładów i przymoczek stosowanych na skórę, błony śluzowe oraz niewielkie rany. Natomiast jest przeciwwskazany do stosowania doustnego, do oczu oraz na duże powierzchnie uszkodzonej skóry.
Rivanol zarejestrowany jest w formie 0,1% roztworu oraz tabletek 100 mg przeznaczonych do rozpuszczenia w 100 ml przegotowanej wody. Roztwór należy używać bezpośrednio po przygotowaniu.
Jednoczesne stosownie środków o działaniu utleniającym
(nadmanganian potasu, woda utleniona) osłabia działanie mleczanu etakrydyny.
związki jodu (jodyna, płyn Lugola)
Jod jest silnym środkiem antyseptycznym. Działa bakteriobójczo, grzybobójczo i wirusobójczo. Przeznaczony jest wyłącznie do odkażania nieuszkodzonej skóry. W kontakcie z tkanką drażni ją, powodując powierzchniową nekrozę. Antyseptyczne działanie jodu wynika ze zdolności do reagowania z aminowymi grupami białek – hamując ich aktywność. Dodatkowo alkoholowe roztwory jodu powodują denaturację białek strukturalnych i enzymatycznych.
Jod stosowany jest w formie jodyny i płynu Lugola
Płyn Lugola przez pacjentów stosowany bywa do płukania gardła – 10 kropli roztworu rozpuszcza się w szklance (200 ml) wody.
Przewlekłe stosowanie jodu (dłużej niż 14 dni, lub na powierzchnię ciała większą niż 10%) może wywołać niedoczynność tarczycy (szczególnie u pacjentów z utajonymi zaburzeniami czynności tarczycy), trądzik jodowy odporny n leczenie oraz alergię (miejscową lub uogólnioną).
Jednoczesne stosowanie środków jodu z nadtlenkiem wodoru, produktami do leczenia ran zawierającymi srebro lub taulorydynę oraz środkami antyseptycznymi może wzajemnie osłabiać efekty działania.
spirytus salicylowy
Spirytus salicylowy to jeden z najstarszych leków aptecznych stosowanych w antyseptyce.
Antyseptyczne działania kwasu salicylowego jest dyskusyjne – wynika głównie z denaturującego działania etanolu. Sam kwas salicylowy wykazuje głównie działanie keratolityczne (złuszczające naskorek).
Według danych Centers for Disease Control and Prevention etanol w stężeniu 60-90% jest skutecznym i szybko działającym środkiem antyseptycznym przeciw:
- bakteriom Pseudomonas aeruginosa, Salmonella typhosa, Serratia marcescens, Escherichia coli, Staphylococcus aureus i Streptococcus pyogenes (eradykacja następuje po 10 minutach kontaktu)
- wirusom – herpeswirusom czy wirusowi grypy
- niektórym grzybom, takim jak: Cryptococcus neoformans, Blastomyces dermatitidis, Coccidioides immitis, i Histoplasma capsulatum (potwierdzone działanie w tym przypadku ma etanol w stężeniu 70%)
Aplikacja na skórę wysokiego stężenia etanolu powoduje jednak szybkie odwodnienie skóry i jej podrażnienie. Wśród alkoholi dużo bezpieczniejszym i skuteczniejszym składnikiem preparatów do odkażania jest izopropanol (zawarty w wacikach Leko, Soft-Zellin).
Bibliografia:
Jurevic, R. J., Traboulsi, R. S., Mukherjee, P. K., Salata, R. A., Ghannoum, M. A., Oral, H. I. V., & AIDS Research Alliance Mycology Focus group. (2011). Identification of gentian violet concentration that does not stain oral mucosa, possesses anti-candidal activity and is well tolerated. European journal of clinical microbiology & infectious diseases, 30(5), 629-633.
https://opieka.farm/ - dostęp 19.01.2021
Komentarze
Prześlij komentarz