Bańki lekarskie - rodzaje, działanie i wskazania do stosowania

Istota zabiegu polega na wytworzeniu w naczyniu zamkniętym – bańce – podciśnienia o wartości od 0,2 do 0,8 atmosfery.

• dzięki podciśnieniu panującemu w bańce dochodzi do pęknięcia podskórnych naczyń krwionośnych i wynaczynienia krwi. Krew znajdująca się poza naczyniami krwionośnymi jest traktowana przez system odpornościowy organizmu jako obce białko i staje się silnym bodźcem do wytwarzania dużej ilości ciał odpornościowych. Jest to tzw. autohemoterapia, która skutecznie zwalcza infekcję.
• działanie lecznicze i przeciwbólowe jest następstwem drażnienia receptorów skóry, mięśni i powięzi. Odruch skórno-trzewny powoduje rozszerzenie naczyń krwionośnych. Napływa krew, następuje oczyszczenie chorych tkanek z produktów przemiany materii, odkwaszenie, dożywienie i natlenienie. Dochodzi także do rozluźnienia mięśni gładkich żołądka, jelit, pęcherzyka żółciowego, dróg moczowych, oskrzeli i innych organów. Układ współczulny i przywspółczulny doznaje pobudzenia, co reguluje pracę narządów i tkanek.

W XXI w. w krajach zachodniej Europy ponownie zwrócono się ku terapii bańkami, m.in. ze względu na zainteresowanie tradycyjną medycyną chińską i naukowe publikacje chińskie ukazujące się w czasopismach o światowym zasięgu. W odróżnieniu od krajów Zachodu, bańki cieszą się niezmienną popularnością w krajach wschodniej Europy – w Rosji i Finlandii. 

W 2012 roku w renomowanym czasopiśmie naukowym PLOS One opublikowano przegląd 135 badań na temat działania baniek lekarskich w leczeniu 56 chorób. Wykazano, że w większości z nich stawianie baniek w połączeniu z innymi terapiami jest korzystne.

W badaniach chińskich wykonywanych według standardów zachodnich wykazano, że stawianie baniek wspomaga mikrocyrkulację, metabolizm, odporność oraz uśmierza ból. Najbardziej bezpośrednie działanie, czyli podciśnienie wytwarzane przez bańki, sprzyja usuwaniu toksyn pochodzących z ropy z ran zapalnych, czyraków i karbunkułów (czyraków gromadnych). Stawianie baniek podwyższa też próg bólu, co sprawia, że intensywność odczuwanego bólu zdecydowanie się obniża, a ograniczenia ruchomości spowodowane bólem zdecydowanie się poprawiają.

Stąd stawianie baniek jest zawsze stosowane w celu polepszenia skuteczności innych rodzajów terapii i w rekonwalescencji w leczeniu bólów karku, barku, dolnej części pleców i nóg.

Wiele badań wskazuje również, że stawianie baniek wspomaga układ immunologiczny. 

Wykazano pozytywne efekty stosowania baniek m.in. w zespole ciasnoty kanału nadgarstka, w przewlekłych bólach karku, w bólach odcinka krzyżowo-lędźwiowego kręgosłupa oraz w chorobie zwyrodnieniowej stawu kolanowego.

Bańki stawia się także w przypadku chorób dotyczących układu oddechowego, takich jak zapalenie płuc, oskrzeli, przeziębienie, zapalenie górnych dróg oddechowych.

Bańki można również stosować w przypadku astmy oskrzelowej, przewlekłego zapalenia oskrzeli, chorób układu kostno-stawowego, schorzeń układu krążenia (choroba niedokrwienna mięśnia sercowego), zaburzeń funkcjonowania układu trawiennego (choroby wątroby, stany zapalne trzustki, żołądka, pęcherzyka żółciowego, zespół nadwrażliwości jelita grubego), chorób układu nerwowego (różnego rodzaju nerwobóle o ostrym i średnim natężeniu, mięśniobóle).

 Terapia bańkami jest terapią bezpieczną, niewykazującą działania ubocznego pod warunkiem, że zabieg wykonywany jest zgodnie z metodyką i wskazaniami. Do przeciwwskazań należą nadmierna kruchość naczyń, zespoły upośledzonej krzepliwości krwi, choroby autoimmunologiczne, nadciśnienie tętnicze o charakterze skaczącym, czynna choroba nowotworowa, gruźlica, drgawki, atopowe zapalenie skóry, niedokrwistość, niewydolność krążenia, długotrwałe i wyniszczające choroby, ciąża.

Rodzaje baniek i metody ich stosowania

W terapii zastosowanie mają dwie metody stawiania baniek: metoda sucha (retined lub dry cupping) i wybroczynowa (wet cupping), w których stosuje się bańki o różnych rozmiarach (w zależności od wielkości pola zabiegu) oraz o różnej metodyce zasysania. Zabiegi bańkami mogą być wykonywane stabilnie lub labilnie.

W metodzie suchej stawiania baniek nie dochodzi do uszkodzenia naczyń i powstania wybroczyn. Maksymalny czas zassania bańki wynosi 5 minut. Metoda ta może być stosowana codziennie, w cyklu terapeutycznym – kilkunastodniowym.

W metodzie wybroczynowej stawiania baniek, w zależności od celu zabiegu, bańki zasysane są na okres od 5 do 20 minut. Czas dobierany jest w zależności od siły zassania bańki. W wyniku uszkodzenia drobnych naczyń krwionośnych występują pod bańką wybroczyny, o różnym stopniu zabarwienia, zależnego od ilości wynaczynionej krwi, które zwykle ustępują po 3 tygodniach. Baniek wybroczynowych można używać jako pojedynczej interwencji lub jako serii zabiegów wykonywanych codziennie przez 7 dni. Po zakończeniu zabiegu stawiania baniek skórę należy rozmasować lub natrzeć spirytusem, pacjent powinien odpocząć i unikać wysiłków.

W obydwu metodach stawiania baniek można zastosować różne bańki: zimne, ogniowe, mokre.

Bańki z pompką (prożniowe), nazywane zimnymi bańkami, to naczynia w kształcie kopuły. Na wierzchołku znajduje się zawór (wentyl), przez który wypompowuje się powietrze z bańki, uzyskując próżnię.

bańki próżniowe

Bańki ogniowe to bańki o różnej wielkości wykonane ze szkła 

bańki ogniowe

lub bambusa. 

bańki bambusowe

Przy stosowaniu obrzeże bańki ogniowej (szklanej lub bambusowej) należy zwilżyć wodą, następnie nawinięty na patyczek wacik nasączony denaturatem podpala się i wkłada do wnętrza, wykonując koliste ruchy. Wywołana przez spalanie tlenu próżnia i gorące powietrze we wnętrzu bańki wytwarzają podciśnienie. Gdy płomień się zmniejsza, a naczynie bańki nie zostało przegrzane, przystawia się ją w odpowiednim miejscu na ciele, przytrzymując aż do pełnego zassania.

Bańki mokre (wodne) (water cupping) mają zastosowane głównie w Indiach.

Do bardzo rzadko obecnie stosowanych baniek należą sterylne bańki igłowe znane również pod nazwą bańki ciętej (needle cupping). Metoda ta jest kontrowersyjna z uwagi na bolesność i ryzyko zakażenia.

Do stawiania baniek w punktach akupresurowych (akupresur cupping) stosuje się bańki akupresurowe, które wewnątrz posiadają stożek z magnesem. Zassana skóra zagłębia się wokół stożka powodując stymulowanie punktu akupresurowego.

bańki akupresurowe

  

Technika masażu bańkami chińskimi została zaczerpnięta z medycyny ludowej, w której bańki wykorzystywano w celach leczniczych. Obecnie masaż bańkami wykonuje się także w celu likwidacji bólu kręgosłupa, dolegliwościach mięśniowych, cellulicie czy zmniejszeniu rozstępów. W masażu bańkami występuje dwojakiego rodzaju oddziaływanie: mechaniczne i odruchowe. Do tego rodzaju masażu wykorzystuje się najczęściej specjalne gumowe bańki.

bańki chińskie

Bańki należy stawiać w odpowiednich miejscach na ciele, w zależności od schorzenia, na które cierpi pacjent. W przypadku zapalenia płuc, astmy czy infekcji górnych dróg oddechowych zabieg wykonuje się na przedniej części klatki piersiowej lub najczęściej na plecach.

Jeżeli terapia dotyczy bólów o podłożu zwyrodnieniowym czy rwy kulszowej, należy stawiać bańki w okolicy lędźwiowej.

Baniek nie wolno układać w okolicy serca, dużych naczyń krwionośnych, na twarzy, piersiach oraz na zmianach skórnych (brodawki, znamiona barwnikowe, pęcherze).

Bibliografia:
Musioł, M., Krupienicz, A. (2009). Medical cups–practical application. Medycyna Rodzinna.
Klimasz, K., Zhao, J. C., Zeng, K., Tomasik, P. (2018). Tradycja leczenia bańkami lekarskimi. Medycyna Ogólna i Nauki o Zdrowiu, 24(4).
Kowza-Dzwonkowska, M., Kawa, M., Orlikowska, A. (2014). Zastosowanie baniek w fizjoterapii, odnowie biologicznej i kosmetologii. Rocznik Naukowy, 105.