Aromaterapia

Klasyczna aromaterapia polega na wprowadzaniu składników naturalnych olejków roślinnych do organizmu przez drogi oddechowe (aromaterapia w powietrzu) lub skórę (aromaterapia bezpośrednia).

 

Drogą wziewną mogą być podawane olejki podczas inhalacji, rzadziej metodą aromatyzowania powietrza, w którym przebywa pacjent, czy inhalacji dymem. W aromaterapii bezpośredniej olejki eteryczne stosowane są na skórę w postaci rozcieńczonej w wodzie (kąpiele, okłady, kompresy) lub nośniku tłustym (masaż). Doustne przyjmowanie odpowiednio rozcieńczonych olejków eterycznych jest możliwe i stosowane, ale nie jest to zabieg aromaterapeutyczny.

Aromaterapia powinna być stosowana z zachowaniem środków ostrożności, szczególnie gdy stwierdzono skłonność do alergii, podrażnień skóry, nadwrażliwości na promienie UV oraz przy chorobach przewlekłych i w ciąży. Należy pamiętać o prawidłowym doborze olejków, zwracając uwagę na ich jakość oraz bezpieczeństwo stosowania.

Aromaterapia to tradycyjna metoda medycyny naturalnej, w której jako substancje czynne stosowane są naturalne, roślinne olejki eteryczne.

Pod względem chemicznym olejki eteryczne są niejednorodne, najczęściej są to mieszaniny wielu (od kilkudziesięciu do kilkuset) związków organicznych.

Zazwyczaj jest tak, że w danym olejku jest substancja dominująca, jedna lub kilka, stanowiąca powyżej 50% składu oraz szereg substancji dopełniających występujących w mniejszych ilościach.

Skład chemiczny olejku warunkuje jego działanie biologiczne oraz zapach. Olejki otrzymuje się z surowców roślinnych (kwiatów, liści, korzeni, ziela, drewna, kory, pędów, nasion, owoców itd.):

• przez destylację z parą wodną lub wodą;

• przez wyciskanie lub odwirowywanie skórek owoców (głównie w przypadku olejków cytrusowych);

• przez suchą destylację drewna (w przypadku olejków dziegciowych).

Polskie Towarzystwo Aromaterapeutyczne rekomenduje jako surowce do zabiegów tylko i wyłącznie olejki otrzymane metodami naturalnymi, zaś pozostałe dopuszczone są jedynie w aromatyzacji pomieszczeń, lub jako składniki kompozycji zapachowych.

Olejki przeznaczone do zabiegów aromaterapeutycznych, jako surowce farmakopealne

• powinny spełniać wymagania jakościowe zawarte w Farmakopei Polskiej lub Europejskiej,
• mogą posiadać atest Państwowego Zakładu Higieny, Instytutu Leków oraz
• spełniać wytyczne norm przedmiotowych (polskich PN, międzynarodowych – ISO, europejskich – CEN).

Etykieta olejków eterycznych powinna zawierać:

• określenie wyrobu: „Olejek eteryczny”, „Naturalny olejek eteryczny”;
• nazwę olejku (rośliny) w języku polskim z dokładnym określeniem części rośliny, z której olejek otrzymano (np. „olejek goździkowy z pąków”);
• pełną nazwę olejku według INCI (poprzedzoną słowem „Ingredients” lub ”Składniki”),
• nazwę i adres producenta lub dystrybutora umożliwiający szybki kontakt;
• określenie terminu przydatności do użycia;
• przeznaczenie/sposób użycia;
• ewentualne ograniczenia w stosowaniu.

Olejki eteryczne powinny być zapakowane w szczelne (bez dostępu powietrza), szklane opakowanie, ciemne, nieprzepuszczające światła. Najlepiej, żeby pozostawało jak najmniej powietrza nad cieczą, czyli powinny być maksymalnie wypełnione, a opakowanie zaopatrzone w kroplomierz ułatwiający dawkowanie preparatu.

Olejki należy przechowywać w temperaturze sprzyjającej zachowaniu cech jakościowych, czyli 5-10°C, nie powinny być zamrażane.

Trwałość olejków zależy od ich rodzaju i tak najmniej trwałe są olejki cytrusowe (12-18 miesięcy), zaś najtrwalsze – olejki drzewne, żywiczne i korzenne – 3-4 lata.

Pozostałe olejki mogą być przechowywane we właściwym, szczelnym opakowaniu do dwóch lat.

Klasyczna aromaterapia polega na wprowadzaniu naturalnych olejków roślinnych do organizmu przez drogi oddechowe lub skórę, nigdy zaś doustnie. Doustne przyjmowanie odpowiednio rozcieńczonych olejków eterycznych generalnie jest możliwe i stosowane. Mogą to być środki farmakologiczne (zawierające olejki lub ich podstawowe substancje) lub spożywcze, jak herbatki ziołowe na bazie surowców olejkowych. Nie są to jednak zabiegi aromaterapeutyczne.

Droga wziewna jest najbardziej popularna i kojarzona z aromaterapią. Pacjent wdycha olejki wraz z parą wodną, ewentualnie dymem palonego surowca olejkowego.

Zaletą stosowania inhalacji w porównaniu z doustnym podawaniem leków jest pominięcie, a zatem odciążenie przewodu pokarmowego, szczególnie gdy miejscem docelowym mają być drogi oddechowe i/lub płuca. Metoda ta ma szczególne znaczenie w leczeniu chorób dróg oddechowych, stanach zapalnych jamy ustnej i gardła, w schorzeniach systemu nerwowego oraz sercowo-naczyniowego.

Olejki eteryczne stosowane na skórę w postaci rozcieńczonej w wodzie (kąpiele, okłady, kompresy) lub nośniku tłustym (masaż) działają miejscowo, ale przy odpowiednio długiej ekspozycji skóry na ich działanie mogą przenikać także do krwiobiegu. Nieuniknione jest podczas takich zabiegów wdychanie oparów olejków, a więc aromaterapii bezpośredniej towarzyszy zazwyczaj aromaterapia w powietrzu.

Olejek lub mieszanina olejków zaplanowana do masażu powinna być rozpuszczona w odpowiednim nośniku, najczęściej są to naturalne oleje roślinne - oliwa z oliwek (tłoczona na zimno) oraz olej słonecznikowy.

Kąpiele aromaterapeutyczne stosowane są w schorzeniach skórnych, jednak bez ran otwartych oraz szeroko w leczeniu uzdrowiskowym.

Aromaterapia jest terapią wykorzystującą tylko naturalne środki (olejki eteryczne, wodę czy oleje roślinne), nie pozostaje jednak bez zagrożenia skutkami ubocznymi i powinna być stosowana z zachowaniem środków ostrożności.

Najczęściej występuje reakcja alergiczna i podrażnienie skóry na skutek nadwrażliwości lub uczulenia na składniki olejku.

Aromaterapia ma ograniczone zastosowanie w przypadku kobiet ciężarnych, karmiących i małych dzieci.

Olejki są substancjami silnie działającymi, czasem o właściwościach drażniących i nie powinny być stosowane bez rozcieńczania.

 Bibliografia:

Kiełtyka-Dadasiewicz, A., Gorzel, M. (2014). Alternative therapies. Aromatherapy-raw materials and treatments. Eur J Med Technol, 1(2), 72-9.