Białka ostrej fazy we współczesnej diagnostyce medycznej

 Białka ostrej fazy (BOF) stanowią bardzo ważne wskaźniki diagnostyczne oraz rokownicze zarówno w przebiegu zakażeń, zapalenia, chorób nowotworowych, po przeszczepach, jak i w innych stanach zaburzenia równowagi ustroju. 

 

Priorytetowym działaniem białek ostrej fazy jest przywracanie utraconej lub zachwianej równowagi. Szczególne znaczenie wśród białek ostrej fazy zajmuje białko C-reaktywne (CRP; ang. C-reactive protein) będące najczęściej oznaczanym wskaźnikiem stanu zapalnego. Jego oznaczanie pozwala nie tylko na potwierdzenie toczącej się infekcji, ale jest również wskaźnikiem zapalenia wątroby, trzustki, chorób naczyniowych, miażdżycy i wielu innych. Oznaczanie białek fazy ostrej dzięki dużej szybkości i względnie małej cenie umożliwia szybką diagnostykę oraz ocenę stopnia zaawansowania choroby, jej rozległości i dynamiki zmian, służy również do potwierdzenia chorób o podłożu genetycznym.

 Reakcja organizmu na pojawiający się czynnik uszkadzający struktury tkankowe lub narządowe przejawia się jako odczyn zapalny. Jest on wyrazem swoistej ukierunkowanej oraz wzmożonej odpowiedzi biochemicznej, hematologicznej i immunologicznej na poziomie lokalnym lub ogólnoustrojowym.

 Umiarkowany odczyn zapalny jest niezwykle korzystny dla ustroju, prowadzi bowiem do usuwania produktów martwiczych, do hamowania krwawienia powstałego podczas urazu czy też wydalania wraz z wysiękiem endo- i egzotoksyn.

Podział białek ostrej fazy

Białka ostrej fazy to heterogenna grupa białek, różniąca się właściwościami fizykochemicznymi, stężeniem w osoczu, funkcjami biologicznymi i dynamiką zmiany stężeń w przebiegu zapalenia. Dlatego też spotykamy różne podziały BOF.

Jedna z klasyfikacji BOF wyróżnia:

– białka pozytywne, których stężenie wzrasta co najmniej o 25%. Do tej grupy należy większość BOF;

– białka negatywne, których stężenie maleje o około 30%;

– białka ostrej fazy obojętne. Ich stężenie zmienia się jedynie nieznacznie.

 

W innej klasyfikacji pod uwagę bierze się stopień wzrostu stężenia:

– grupa białek, których stężenie może wzrosnąć 100-1000-krotnie to np. białko C-reaktywne;

– białka, których stężenie wzrasta o około 50%;

– białka, których stężenie wzrasta 2-3 krotnie.

 

Ze względu na szybkość zmian wyróżnić możemy 2 grupy:

– białka I rzutu, których stężenie wzrasta najwcześniej, po 6-8 h od momentu zadziałania bodźca wywołującego reakcję ostrej fazy. Najwyższe wartości osiąga po 24-48 h i w ciągu kilkunastu godzin ulega normalizacji. Jest to np. białko CRP;

– białka II rzutu, wzrost ich stężenia następuje po 24-48 h, szczyt przypada na
72 h, eliminowane są po kilku lub kilkunastu dniach i dopiero po tym czasie ich stężenia normalizują się.

 Badanie poziomu białka C-reaktywnego (CRP) możemy wykonać w laboratorium przy okazji innych badań, na zlecenie lekarza, lub też na własne życzenie.